Back Aberace (právo) Czech Aberratio ictus German Transferred intent English Aberratio ictus Spanish Harhaisku Finnish Elvétés Hungarian Aberratio ictus Italian Aberratio ictus NB Aberácia (právo) Slovak Aberratio ictus Swedish
Aberratio ictus vel iactus – z łac. zboczenie działania. Prawnicze określenie nieuregulowanego w polskim prawie karnym zdarzenia, które polega na naruszeniu przez sprawcę dobra prawnego, które zamierzał zaatakować, ale na szkodę innej osoby, a to z przyczyn od niego niezależnych, tj. wbrew jego woli i wbrew jego przewidywaniom.
Przykład: Sprawca A, chcąc zabić osobę B, oddał strzał w kierunku B, ale zabił osobę C, która przypadkowo pojawiła się na linii strzału.
Kontrowersja[1] związana z aberratio ictus wiąże się pytaniem czy sprawca takiego czynu (A) odpowiada:
- za sprawstwo umyślnego przestępstwa na szkodę osoby, która ostatecznie stała się ofiarą (zabójstwo C z użyciem broni palnej), czy też
- za usiłowanie przestępstwa na szkodę osoby, która miała być ofiarą (usiłowanie zabójstwa B z użyciem broni palnej), w zbiegu z dokonaniem nieumyślnego przestępstwa na szkodę rzeczywistej ofiary (nieumyślne spowodowanie śmierci C)?
Rozwiązanie tego dylematu wpływa na kwalifikację prawną czynu sprawcy, a przez to może wpłynąć na wymiar kary.
Sporna jest też kwestia tego, czy śmierć C jest wynikiem nieumyślnego przestępstwa czy też nie. Dobrem chronionym przez art. 148 kodeksu karnego jest życie ludzkie (a nie konkretnie życie osoby B). Zatem zboczenie działania w wyżej wymienionej sytuacji nie powinno kwalifikować spowodowania śmierci C przez A jako nieumyślnego (zabójstwo jako zbrodnia może być tylko umyślne). Należy przyjąć koncepcję uznającą dokonanie umyślnej zbrodni zabójstwa przez A i to w zamiarze bezpośrednim.
Podobnie uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 13 maja 2002:
"Oskarżony chciał (dolus directus) zabić człowieka i w istocie człowieka zabił. Sprawca nie pomylił się co do podmiotu czynności wykonawczej, ale co do kierunku, w którym rozwinie się akcja. Skoro sprawca chciał zastrzelić człowieka i zastrzelił człowieka – taki błąd należy uznać za nieistotny. W konsekwencji oskarżonemu należy przypisać sprawstwo zabójstwa nie dwóch a jednej osoby, za to w formie stadialnej dokonania i – uwzględniając poczynione przez sądy, a niekwestionowane przez oskarżonego ustalenia co do jego intencji dotyczących osoby (B) – z zamiarem bezpośrednim. Stwierdzenie, iż w przebiegu wydarzeń przejawiło się zboczenie działania, zobowiązuje sąd także do odpowiedniego skonstruowania opisu czynu, jaki powinien być przypisany oskarżonemu. (...)"
- ↑ Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2002 r., V KKN 141/01, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2003/3 poz. 23; Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 listopada 2002 r., II AKa 331/02, Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych 2003/5 poz. 43, str. 3 oraz 2004/4 poz. 19, str. 43.